گزارش کامل جهانی مالکیت فکری ۲۰۲۵
رقابت شدید در مالکیت نوآوری و دانش آینده
گزارش جهانی مالکیت فکری ۲۰۲۵ WIPO رشد قوی درخواستهای ثبت پتنت، علامت تجاری و طراحی صنعتی در سال ۲۰۲۴ را نشان میدهد. چین برای چهاردهمین سال متوالی پیشتاز درخواستهای پتنت بینالمللی باقی ماند. آسیا با بیش از ۵۷٪ از کل درخواستها، کانون نوآوری جهانی است. مهمترین روند، جهش ۳۲ درصدی پتنتهای حوزه هوش مصنوعی و فناوریهای کوانتومی بود. مالکیت فکری در سال ۲۰۲۵ به معیار اصلی قدرت اقتصادی و رقابتپذیری کشورها تبدیل شده و نشاندهنده تشدید رقابت برای مالکیت دانش آینده است.
سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) هر سال گزارش جامعی با عنوان World Intellectual Property Indicators منتشر میکند که مرجع اصلی تحلیل روندهای جهانی پتنت، علامت تجاری، طراحی صنعتی و سایر داراییهای فکری است. گزارش سال ۲۰۲۵ که اوایل سال جاری میلادی منتشر شد، تصویری روشن و در عین حال نگرانکننده از شدت گرفتن «جنگ مالکیت دانش» ارائه میدهد.
سیستم PCT در سال ۲۰۲۴ بیش از ۲۸۰ هزار درخواست پتنت بینالمللی دریافت کرد که رشدی ۴.۸ درصدی نسبت به سال قبل داشت. چین با بیش از ۷۰,۵۰۰ درخواست (۲۶ درصد کل جهان) برای چهاردهمین سال پیاپی در صدر ایستاد. آمریکا با حدود ۵۶ هزار درخواست در رتبه دوم، ژاپن، کره جنوبی و آلمان در رتبههای بعدی قرار دارند.
جالب اینکه ۵ شرکت برتر درخواستدهنده پتنت PCT در سال ۲۰۲۴ همگی آسیایی بودند: هواوی (چین)، سامسونگ و الجی (کره جنوبی)، میتسوبیشی و کوالکام (با ریشه آسیایی-آمریکایی). این آمار نشان میدهد که مرکز ثقل نوآوری جهانی به سمت شرق آسیا منتقل شده است.
ثبت علامت تجاری در سال ۲۰۲۴ رشد خیرهکننده ۱۳.۷ درصدی داشت و به بیش از ۱۸ میلیون کلاس کالا و خدمات رسید. این رشد عمدتاً به دلیل استراتژی «برندسازی دفاعی» شرکتها در بازارهای آنلاین، متاورس، وب۳ و پلتفرمهای تجارت الکترونیک است.
چین باز هم پیشتاز بود و بیش از ۴۲ درصد کل درخواستهای جهانی علائم تجاری از این کشور ثبت شد. کشورهای هند، آمریکا، ترکیه و برزیل نیز رشد دو رقمی داشتند. کارشناسان معتقدند ثبت گسترده برند در سال ۲۰۲۵ به معنای آمادهسازی شرکتها برای جنگ تجاری دیجیتال دهه آینده است.
درخواستهای طراحی صنعتی (Industrial Design) در سیستم لاهه WIPO با رشد ۱۰.۲ درصدی به بیش از ۱.۴ میلیون طراحی جدید ثبت شد. حوزههای لوازم الکترونیکی مصرفی (گوشی، هدفون، ساعت هوشمند)، خودروهای الکتریکی و مبلمان پایدار بیشترین سهم را داشتند.
چین با بیش از ۸۵۰ هزار طراحی ثبتشده در سال ۲۰۲۴ فاصلهای نجومی با بقیه دنیا دارد. اتحادیه اروپا به عنوان یک بلوک یکپارچه در رتبه دوم قرار گرفت که نشاندهنده قدرت طراحی اروپایی در مد، خودرو و لوازم خانگی است.
مهمترین خبر گزارش ۲۰۲۵، انفجار اختراعات مرتبط با هوش مصنوعی است. درخواستهای پتنت در حوزههای AI، یادگیری عمیق، پردازش زبان طبیعی و رایانش کوانتومی ۳۲ درصد رشد کرد. بیش از ۶۲ درصد پتنتهای جدید فناوری اطلاعات در سال ۲۰۲۴ مستقیم یا غیرمستقیم به هوش مصنوعی مرتبط بودند.
آمریکا در این حوزه هنوز پیشتاز است و شرکتهایی مثل گوگل، مایکروسافت، IBM و OpenAI بیشترین پتنتهای AI را ثبت کردهاند، اما چین با سرعت سرسامآوری در حال نزدیک شدن است و در سال ۲۰۲۴ بیش از ۳۸ درصد پتنتهای جهانی AI را به خود اختصاص داد.
آسیا اکنون ۵۷.۴ درصد کل درخواستهای جهانی پتنت، علامت تجاری و طراحی صنعتی را در اختیار دارد. چین، ژاپن، کره جنوبی و هند چهار کشور برتر هستند. اروپا (بهویژه آلمان، فرانسه و بریتانیا) و آمریکای شمالی همچنان جایگاه قوی دارند، اما رشد آنها کندتر از آسیا است.
در میان کشورهای در حال توسعه، هند با رشد ۱۸ درصدی درخواستهای پتنت و ترکیه با رشد ۲۲ درصدی علائم تجاری، ستارههای نوظهور هستند.
در حوزههای بسیار پیشرفته فناوری (نیمهرسانا، بیوتکنولوژی، مواد پیشرفته، کوانتوم)، دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی سهم خود را افزایش دادهاند. دانشگاه تسینگهوا (چین)، MIT، استنفورد و دانشگاه توکیو در سال ۲۰۲۴ جزو ۵۰ متقاضی برتر پتنت PCT بودند؛ پدیدهای که تا ۵ سال پیش بسیار نادر بود.
نتیجهگیری: مالکیت فکری = قدرت اقتصادی ۲۰۳۰
گزارش WIPO 2025 یک پیام روشن دارد: در دهه پیش رو، کشوری برنده است که بتواند سریعتر از رقبا تحقیق علمی را به پتنت، سپس به محصول و در نهایت به سهم بازار تبدیل کند. مالکیت فکری دیگر یک موضوع حاشیهای حقوقی نیست؛ بلکه به شاخص اصلی رقابتپذیری اقتصادی و ژئوپلیتیک تبدیل شده است.
اگر ایران و سایر کشورهای در حال توسعه میخواهند در نقشه جدید نوآوری جهان جایی داشته باشند، باید هرچه سریعتر استراتژی ملی مالکیت فکری خود را بازنگری کنند؛ چون قطار دانش آینده با سرعت در حال حرکت است و توقف ندارد.
سامانه بررسی اختراعات در سال 1391 و در مدت زمان یکسال به درخواست دانشگاه صنعتی اصفهان و با همکاری گروه سامانه پردازان پدیدار بمنظور حمایت از حقوق مخترعین، تسهیل در امور بررسی اختراعات و نظام مند نمودن رویه های بررسی و ارزیابی اختراعات، تهیه و تولید گردید. «سبا» کلیه امور مرتبط با بررسی اختراعات را بصورت مکانیزه مدیریت می نماید. مدیران دفاتر مالکیت فکری، سرممیزها، داوران و ارزیابان اختراعات، مخترعین و سایر ذینفعان نیز از طریق این سامانه وظایف و اهداف خود را دنبال می نمایند. کلیه رویدادها علاوه بر ثبت و مدیریت در این سامانه از طریق ارسال پیامک و ایمیل نیز به اطلاع مخاطب رسانیده می شود. کلیه پرداختها بصورت الکترونیک انجام و فرآیندهای گردش اسناد و مکاتبات بصورت کارتابل محور بین مخترعین، مدیران دفتر مالکیت فکری، سرممیزها و داوران سامانه صورت می گیرد. همچنین سیستم نوبت دهی و مدیریت پیام جهت تسهیل در برقراری ارتباط بین ذی نفعان به این سامانه افزوده شده است. در سامانه سبا متقاضیان بررسی اختراع در هر لحظه می توانند آخرین وضعیت اختراع خود را مشاهده و رهگیری نمایند. سبا هم اکنون با بیش از 14 سال تجربه در حوزه بررسی اختراعات در حال سرویس دهی به مراجع بررسی استعلام اختراعات می باشد.
برای مشاهده ویژگیها و امکانات
سبا - سامانه بررسی اختراعات
کلیک کنید
